Các nhà nghiên cứu phát hiện ra chìa khóa di truyền cho mối đe dọa ngày càng tăng của cúm gia cầm H9N2

Một nghiên cứu mới đã phát hiện ra sự đa dạng đáng kể về mặt di truyền và kháng nguyên giữa các loại virus cúm gia cầm H9N2 lưu hành ở gia cầm trên khắp Trung Quốc

Ngày 28 tháng 10 năm 2025

Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc  Châu Á

Một nghiên cứu mới được công bố trên Tạp chí Nature Microbiology đã phát hiện ra sự đa dạng đáng kể về mặt di truyền và kháng nguyên giữa các loại virus cúm gia cầm (AIV) H9N2 lưu hành ở gia cầm trên khắp Trung Quốc, làm nổi bật nguy cơ ngày càng tăng đối với sức khỏe cộng đồng do AIV H9N2 gây ra.

Mặc dù H9N2 - được phát hiện lần đầu tiên tại Trung Quốc vào năm 1994 - đã được nhắm mục tiêu bởi các chiến lược tiêm chủng đang được triển khai, nhưng nó vẫn là phân nhóm chủ yếu ở gia cầm. Sự tồn tại dai dẳng của nó, cùng với các báo cáo ngày càng tăng về các ca nhiễm ở người trong những năm gần đây, đã trở thành mối lo ngại ngày càng tăng về sức khỏe cộng đồng.

Trước đây, cơ sở phân tử cho khả năng lây truyền chéo loài và khả năng lây truyền từ động vật sang người của virus vẫn còn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, hiện nay, một nhóm nghiên cứu hợp tác do Giáo sư BI Yuhai và Giáo sư George F. Gao (GAO Fu) từ Viện Vi sinh vật học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc dẫn đầu, cùng với Giáo sư SHI Weifeng từ Bệnh viện Ruijin thuộc Khoa Y, Đại học Giao thông Thượng Hải, đã tiến hành một cuộc điều tra toàn diện về sự tiến hóa di truyền, tính biến dị kháng nguyên và các đột biến thích nghi của virus. Những phát hiện của họ cung cấp những hiểu biết quan trọng về cơ chế phân tử của virus đối với khả năng thích nghi ở động vật có vú và khả năng né tránh các phản ứng miễn dịch bẩm sinh qua trung gian gen MxA ở người.

Từ năm 2014, Giáo sư BI Yuhai đã thành lập các nhóm từ Trung tâm Nghiên cứu Cúm và Cảnh báo Sớm (CASCIRE) để tiến hành giám sát liên tục và cảnh báo sớm các chủng AIV tại Trung Quốc, đồng thời nghiên cứu cơ chế lây truyền chéo loài của AIV. Việc giám sát tại các chợ gia cầm sống từ năm 2019 đến năm 2023 cho thấy dòng AIV A/gà/Bắc Kinh/1/94 (BJ94) của H9N2 vẫn luôn chiếm ưu thế trong gia cầm.

Để hiểu rõ hơn về quỹ đạo tiến hóa của nó, nhóm nghiên cứu đã phát triển một hệ thống phân loại nhánh mới cho virus BJ94 dựa trên khoảng cách di truyền và mối quan hệ phát sinh loài. Họ cũng ra mắt một nền tảng phân loại trực tuyến để cho phép các nhà nghiên cứu toàn cầu theo dõi và nghiên cứu sự tiến hóa của virus H9 AIV.

Sử dụng khuôn khổ này, họ đã xác định được 10 phân nhóm hemagglutinin (HA) hiện đang đồng lưu hành ở gia cầm, mỗi phân nhóm biểu hiện các biến thể kháng nguyên riêng biệt. Những khác biệt này có thể giải thích tại sao các loại vắc-xin hiện có không thể ngăn chặn dịch cúm A/H9N2.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu còn phát hiện sự gia tăng các đột biến chính liên quan đến khả năng lây nhiễm và gây bệnh ở động vật có vú. Từ năm 2021 đến năm 2023, 99,46% các mẫu phân lập H9N2 mang đột biến HA-L226 liên quan đến khả năng liên kết thụ thể ở người; 96,17% mang đột biến NP-N52 liên quan đến khả năng kháng protein kháng vi-rút MxA ở người; và 32,61% mang đột biến PB2-V627 được biết là có tác dụng tăng cường hoạt động của polymerase trong tế bào người.

Các thí nghiệm đã chứng minh rằng các chủng mang những đột biến này liên kết ưu tiên với các thụ thể loại người, sao chép hiệu quả trong tế bào người và có khả năng tiếp xúc trực tiếp và lây truyền qua khí dung ở chuột lang và chồn sương - những chỉ số chính về khả năng lây truyền từ động vật sang người.

Những kết quả này làm nổi bật nguy cơ lây truyền từ động vật sang người gia tăng của virus cúm gia cầm H9N2. Nghiên cứu này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về việc tăng cường giám sát, cập nhật các chiến lược vắc-xin và hiểu biết sâu sắc hơn về sự tiến hóa của virus cúm gia cầm để giảm thiểu mối đe dọa ngày càng tăng của H9N2 đối với sức khỏe cộng đồng.

Công trình này được hỗ trợ bởi Chương trình nghiên cứu và phát triển trọng điểm quốc gia Trung Quốc và Quỹ khoa học tự nhiên quốc gia Trung Quốc dành cho học giả trẻ xuất sắc.

Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc

Võ Văn Sự dịch từ: Chinese Academy of Sciences  Asia 28 October 2025. Researchers uncover genetic keys to the increasing threat of H9N2 avian influenza. https://www.thepoultrysite.com/articles/researchers-uncover-genetic-keys-to-the-increasing-threat-of-h9n2-avian-influenza