Cúm gia cầm đang biến đổi, nhưng thuốc kháng vi-rút vẫn có tác dụng

Các nhà nghiên cứu tại Texas Biomed đã xác định được chín đột biến trong một chủng cúm gia cầm từ một người ở Texas. Tin xấu: chủng này có khả năng gây bệnh cao hơn và sinh sôi tốt hơn trong não. Tin tốt: thuốc kháng vi-rút đã được chấp thuận vẫn có hiệu quả

Ngày 3 tháng 3 năm 2025

Viện nghiên cứu y sinh Texas  Bắc Mỹ

Một trong những chủng cúm gia cầm sớm nhất được phân lập từ người ở Texas cho thấy một nhóm đột biến độc đáo cho phép nó dễ dàng sinh sôi hơn trong tế bào người và gây ra bệnh nghiêm trọng hơn ở chuột so với chủng được tìm thấy ở bò sữa, các nhà nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Y sinh Texas (Texas Biomed) báo cáo trong Emerging Microbes & Infections .

Phát hiện này làm nổi bật mối lo ngại chính về chủng cúm gia cầm H5N1 hiện đang lưu hành ở Hoa Kỳ: tốc độ đột biến của virus khi xâm nhập vào vật chủ mới.

Có nguồn gốc tự nhiên ở chim hoang dã và gây tử vong ở gà, H5N1 đã lây lan sang nhiều loài động vật có vú và bắt đầu lây nhiễm cho bò sữa lần đầu tiên vào mùa xuân năm 2024. Tính đến đầu năm 2025, dịch bệnh đã lan rộng qua các đàn ở nhiều tiểu bang tại Hoa Kỳ và lây nhiễm cho hàng chục người, chủ yếu là công nhân trang trại. Cho đến nay, hầu hết những người bị nhiễm bệnh đều bị bệnh nhẹ và viêm mắt và vi-rút không lây lan giữa người với người. Ca tử vong đầu tiên do H5N1 tại Hoa Kỳ được báo cáo vào tháng 1 năm 2025 sau khi tiếp xúc với gà bị nhiễm bệnh.

Giáo sư Luis Martinez-Sobrido, Tiến sĩ , thuộc Viện Y sinh học Texas, người có phòng thí nghiệm chuyên về virus cúm và đã nghiên cứu H5N1 kể từ khi dịch bệnh bắt đầu vào năm ngoái, cho biết: "Thời gian đang trôi nhanh để virus tiến hóa thành dễ lây nhiễm hơn và có khả năng lây truyền từ người sang người, điều này sẽ là mối lo ngại" . Nhóm nghiên cứu đã phát triển các công cụ chuyên dụng và mô hình động vật để thử nghiệm vắc-xin phòng ngừa và thuốc kháng vi-rút điều trị.

Con người so với bò

Trong nghiên cứu gần đây, họ đã so sánh các chủng H5N1 được phân lập từ bệnh nhân và từ bò sữa ở Texas.

Tiến sĩ Martinez-Sobrido cho biết: “Có chín đột biến ở chủng vi-rút ở người không có ở chủng vi-rút ở bò, điều này cho thấy chúng xuất hiện sau khi lây nhiễm cho người”.

Trong các nghiên cứu trên chuột, họ phát hiện ra rằng so với chủng ở bò, chủng ở người sinh sôi hiệu quả hơn, gây bệnh nặng hơn và được tìm thấy với số lượng cao hơn nhiều trong mô não. Họ cũng đã thử nghiệm một số loại thuốc kháng vi-rút được FDA chấp thuận để xem chúng có hiệu quả chống lại cả hai chủng vi-rút trong tế bào hay không.

Tiến sĩ khoa học Ahmed Mostafa Elsayed, tác giả đầu tiên của nghiên cứu cho biết: "May mắn thay, các đột biến này không ảnh hưởng đến khả năng nhạy cảm với thuốc kháng vi-rút được FDA chấp thuận".

Tiến sĩ Martinez-Sobrido cho biết thuốc kháng vi-rút sẽ là một tuyến phòng thủ quan trọng trong trường hợp đại dịch xảy ra trước khi vắc-xin được cung cấp rộng rãi. Điều này đặc biệt đúng vì con người không có khả năng miễn dịch trước H5N1 và vắc-xin cúm theo mùa dường như chỉ cung cấp khả năng bảo vệ rất hạn chế, theo một nghiên cứu riêng được thực hiện với sự hợp tác của Aitor Nogales, Tiến sĩ, tại Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Động vật ở Tây Ban Nha.

Các bước tiếp theo và khuyến nghị

Texas Biomed hiện đang nghiên cứu từng đột biến H5N1 ở người để xác định đột biến nào gây ra tình trạng gia tăng khả năng gây bệnh và độc lực. Nhóm nghiên cứu muốn tìm ra nguyên nhân khiến H5N1 lây nhiễm cho nhiều loài động vật có vú như vậy; tại sao H5N1 gây bệnh nhẹ ở bò nhưng lại gây tử vong ở mèo; và tại sao nhiễm trùng từ bò ít gây hại cho người hơn so với nhiễm trùng từ gà.

Trong bài báo thứ ba, Tiến sĩ Elsayed và cộng sự đã phân tích lịch sử của H5N1 ở bò sữa cho tạp chí mBio và kêu gọi áp dụng phương pháp Một sức khỏe để bảo vệ cả động vật và con người.

Tiến sĩ Elsayed cho biết: “Một ưu tiên chính sẽ là loại trừ cúm gia cầm khỏi bò sữa để giảm thiểu nguy cơ đột biến và lây truyền sang người và các loài khác”. “Các bước có thể thực hiện ngay bây giờ bao gồm khử trùng triệt để thiết bị vắt sữa và các yêu cầu kiểm dịch nghiêm ngặt hơn, điều này sẽ giúp loại bỏ vi-rút nhanh hơn ở bò”.

Viện nghiên cứu y sinh Texas

Võ Văn Sự dịch từ: Texas Biomedical Research Institute North America. 3 March 2025. Avian influenza is mutating, but antivirals still work. https://www.thepoultrysite.com/articles/bird-flu-is-mutating-but-antivirals-still-work