Dịch tả lợn châu Phi: Tiêu chuẩn vắc-xin WOAH được áp dụng

Dịch tả lợn châu Phi đe dọa lợn, an ninh lương thực và nền kinh tế. Tìm hiểu cách các tiêu chuẩn vắc-xin WOAH nhằm kiểm soát sự lây lan toàn cầu của dịch bệnh.

Dịch tả lợn châu Phi (ASF) là một trong những căn bệnh tàn phá lớn nhất đối với lợn nhà và lợn rừng trên toàn thế giới. Căn bệnh gây xuất huyết, dễ lây lan này có thể mang đến tỷ lệ tử vong lên tới 100%, khiến sự lây lan của nó trở thành mối lo ngại đối với sức khỏe động vật, nền kinh tế địa phương, sinh kế của nông dân và đa dạng sinh học.  

Kể từ tháng 1 năm 2022, ít nhất 12 quốc gia đã báo cáo lần đầu tiên xuất hiện ASF và ít nhất 11 quốc gia đã báo cáo sự lây lan của nó sang các khu vực trước đây không bị ảnh hưởng. Từ tháng 1 năm 2022 đến ngày 28 tháng 2 năm 2025, ASF đã gây chết cho hơn 2 triệu con lợn trên toàn thế giới, trong đó Châu Á và Châu Âu bị ảnh hưởng nhiều nhất. Thiệt hại ở quy mô này có thể rất thảm khốc. Lợn, thường được nuôi tại các trang trại lợn do gia đình quản lý, là nguồn thu nhập chính của hộ gia đình ở nhiều quốc gia. Hơn thế nữa, nếu không được kiểm soát, ASF có thể gây nguy hiểm cho an ninh lương thực vì thịt lợn chiếm 31% lượng protein tiêu thụ trên toàn cầu.  

Mặc dù các quốc gia bị ảnh hưởng đã và đang thực hiện các biện pháp để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, việc kiểm soát ASF trước đây rất khó khăn do thiếu vắc-xin hoặc phương pháp điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, cộng đồng nghiên cứu đã có những bước tiến lớn trong việc sản xuất vắc-xin ASF — một số trong số đó đã được chấp thuận sử dụng tại thực địa ở một số ít quốc gia.

Tiêu chuẩn vắc-xin mới 

Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH) khuyến khích đổi mới trong phát triển vắc-xin; tuy nhiên, điều bắt buộc là vắc-xin được sử dụng trong lĩnh vực này phải có chất lượng cao và đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả. Sử dụng vắc-xin kém chất lượng hoặc không tuân thủ có thể đe dọa các biện pháp kiểm soát ASF vì chúng có thể không bảo vệ chống lại căn bệnh này. Trên thực tế, vắc-xin không hiệu quả có thể dẫn đến sự lây lan của bệnh hoặc vi-rút vắc-xin kết hợp lại với vi-rút ASF đang lưu hành, tạo ra các chủng mới có khả năng lây lan dễ dàng hơn và không bị phát hiện. 

Năm nay, tại Phiên họp chung lần thứ 92 của WOAH , một tiêu chuẩn vắc-xin ASF đã được thông qua để chứng minh cam kết của các Thành viên trong việc giải quyết căn bệnh này và sử dụng vắc-xin an toàn, tuân thủ. Tiêu chuẩn này nhằm mục đích cung cấp cho các Thành viên và nhà sản xuất các tiêu chuẩn tối thiểu về vắc-xin an toàn và hiệu quả. Tiêu chuẩn này nhấn mạnh nhu cầu vắc-xin phải có hiệu quả trong việc giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh, hạn chế sự lây truyền của vi-rút và cung cấp khả năng miễn dịch cho vật nuôi, do đó giảm thiểu tổn thất sản xuất do ASF. Chúng phải được chứng minh là an toàn trước khi sử dụng, nghĩa là chúng không gây ra các dấu hiệu lâm sàng kéo dài hoặc nghiêm trọng, gây hại cho môi trường hoặc chứa vi-rút ASF hoang dã hoặc các tác nhân gây hại khác. Cuối cùng, chúng phải phù hợp với kiểu gen ASF đang lưu hành trong khu vực tiêm chủng để đảm bảo hiệu quả và hạn chế nguy cơ hai chủng khác nhau kết hợp tạo thành chủng mới khó kiểm soát hơn.  

Kiểm soát ASF nhiều lớp 

Tiêm chủng là một công cụ mạnh mẽ nếu vắc-xin được sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế WOAH . Tuy nhiên, những cải tiến trong quá trình phát triển vắc-xin và các tiêu chuẩn quốc tế được tăng cường để phê duyệt vắc-xin không định vị tiêm chủng là một phương pháp khả thi để kiểm soát ASF.

Quản lý bệnh thành công liên quan đến sự kết hợp của các biện pháp an toàn sinh học, các biện pháp nhập khẩu và kiểm soát di chuyển động vật mà vắc-xin là một hành động bổ sung. Quyết định tiêm vắc-xin phòng ASF phải do Cơ quan Thú y quyết định và tính đến dịch tễ học tại địa phương của căn bệnh này cũng như các nguồn lực tài chính và nhân lực có sẵn cho các hoạt động tiêm chủng và giám sát sau tiêm chủng. 
Với sự đầu tư liên tục vào nghiên cứu, việc kiểm soát ASF nằm trong tầm tay. Vắc-xin chất lượng cao, hiệu quả kết hợp với các biện pháp kiểm soát bệnh hiện có có thể làm giảm đáng kể tác động tiêu cực của ASF đối với sức khỏe động vật và sinh kế của con người.  

Võ Văn Sự dịch từ: WOAH (6/2025) African swine fever: WOAH vaccine standard adopted. https://www.woah.org/en/article/african-swine-fever-woah-vaccine-standard-adopted/