Dự án gây tranh cãi nhằm tạo ra DNA nhân tạo của con người bắt đầu

Pallab Ghosh (Phóng viên khoa học•@BBCPallab) và Gwyndaf Hughes (Nhà quay phim khoa học)

Các nhà nghiên cứu hy vọng tạo ra DNA của con người như thế nào

Một dự án gây tranh cãi đã bắt đầu được tiến hành nhằm tạo ra những khối xây dựng cơ bản cho sự sống của con người từ con số không, được cho là dự án đầu tiên trên thế giới.

Nghiên cứu này vẫn bị cấm kỵ cho đến tận bây giờ vì lo ngại nó có thể dẫn đến việc tạo ra những đứa trẻ được thiết kế riêng hoặc những thay đổi không lường trước được cho các thế hệ tương lai.

Nhưng hiện nay, tổ chức y tế từ thiện lớn nhất thế giới, Wellcome Trust, đã tài trợ ban đầu 10 triệu bảng Anh để bắt đầu dự án và cho biết dự án có tiềm năng mang lại nhiều lợi ích hơn là tác hại bằng cách đẩy nhanh quá trình điều trị nhiều căn bệnh nan y.

Tiến sĩ Julian Sale, thuộc Phòng thí nghiệm Sinh học Phân tử MRC ở Cambridge, một thành viên của dự án, chia sẻ với BBC News rằng nghiên cứu này là bước tiến lớn tiếp theo trong lĩnh vực sinh học.

"Bầu trời là giới hạn. Chúng tôi đang tìm kiếm các liệu pháp giúp cải thiện cuộc sống của mọi người khi họ già đi, giúp họ có tuổi già khỏe mạnh hơn với ít bệnh tật hơn khi họ già đi.

Ông cho biết: "Chúng tôi đang tìm cách sử dụng phương pháp này để tạo ra các tế bào kháng bệnh mà chúng tôi có thể sử dụng để tái tạo các cơ quan bị tổn thương, ví dụ như gan, tim, thậm chí là hệ thống miễn dịch".

Nhưng những người chỉ trích lo ngại nghiên cứu này sẽ mở đường cho những nhà nghiên cứu vô đạo đức tìm cách tạo ra những con người được cải thiện hoặc biến đổi.

Tiến sĩ Pat Thomas, giám đốc nhóm vận động Beyond GM, cho biết: "Chúng tôi muốn nghĩ rằng tất cả các nhà khoa học đều có mục đích làm điều tốt, nhưng khoa học có thể bị sử dụng để gây hại và phục vụ chiến tranh".

Thông tin chi tiết về dự án đã được cung cấp cho BBC News vào dịp kỷ niệm 25 năm hoàn thành Dự án bộ gen người, dự án lập bản đồ các phân tử trong DNA của con người và cũng được Wellcome tài trợ phần lớn.

Tác phẩm nghệ thuật: Mục đích là xây dựng các phần DNA của con người từ đầu

Mỗi tế bào trong cơ thể chúng ta đều chứa một phân tử gọi là DNA mang thông tin di truyền cần thiết. DNA được tạo thành từ bốn khối nhỏ hơn nhiều được gọi là A, G, C và T, được lặp đi lặp lại theo nhiều cách kết hợp khác nhau. Thật đáng kinh ngạc, nó chứa tất cả thông tin di truyền về mặt vật lý tạo nên con người chúng ta.

Dự án bộ gen người cho phép các nhà khoa học đọc tất cả các gen của con người như mã vạch. Công trình mới đang được tiến hành, được gọi là Dự án bộ gen người tổng hợp, có khả năng đưa điều này tiến một bước dài – nó sẽ cho phép các nhà nghiên cứu không chỉ đọc một phân tử DNA, mà còn tạo ra các phần của nó – có thể một ngày nào đó là toàn bộ – phân tử này đến phân tử khác từ đầu.

Các nhà khoa học sẽ bắt đầu phát triển các công cụ để tạo ra các phần DNA của con người ngày càng lớn hơn

Mục tiêu đầu tiên của các nhà khoa học là phát triển các phương pháp xây dựng các khối DNA của con người ngày càng lớn hơn, cho đến khi họ tạo ra được nhiễm sắc thể của con người một cách tổng hợp. Chúng chứa các gen chi phối sự phát triển, sửa chữa và duy trì của chúng ta.

Sau đó, chúng ta có thể nghiên cứu và thử nghiệm những điều này để tìm hiểu thêm về cách gen và DNA điều chỉnh cơ thể chúng ta.

Theo Giáo sư Matthew Hurles, giám đốc Viện Wellcome Sanger, nơi giải trình tự phần lớn bộ gen người, nhiều bệnh tật xảy ra khi những gen này bị sai lệch nên các nghiên cứu này có thể đưa đến phương pháp điều trị tốt hơn.

"Việc xây dựng DNA từ đầu cho phép chúng ta kiểm tra cách DNA thực sự hoạt động và thử nghiệm các lý thuyết mới, bởi vì hiện tại chúng ta chỉ có thể thực sự làm được điều đó bằng cách điều chỉnh DNA trong DNA đã tồn tại trong các hệ thống sống".

Những cỗ máy được sử dụng để đọc DNA của con người có thể sớm được sử dụng để viết các phần của nó

Công việc của dự án sẽ giới hạn trong ống nghiệm và đĩa và sẽ không có nỗ lực nào để tạo ra sự sống tổng hợp. Nhưng công nghệ này sẽ cung cấp cho các nhà nghiên cứu khả năng kiểm soát chưa từng có đối với hệ thống sống của con người.

Và mặc dù dự án này hướng đến mục đích mang lại lợi ích y tế, nhưng không có gì có thể ngăn cản các nhà khoa học vô đạo đức sử dụng sai mục đích công nghệ.

Ví dụ, họ có thể cố gắng tạo ra vũ khí sinh học, con người tiến hóa hoặc thậm chí là những sinh vật có DNA của con người, theo Giáo sư Bill Earnshaw, một nhà khoa học di truyền được kính trọng tại Đại học Edinburgh, người đã thiết kế ra phương pháp tạo ra nhiễm sắc thể nhân tạo của con người.

"Thần đèn đã ra khỏi bình", ông nói với BBC News. "Chúng ta có thể có một số hạn chế ngay bây giờ, nhưng nếu một tổ chức có quyền truy cập vào máy móc phù hợp quyết định bắt đầu tổng hợp bất cứ thứ gì, tôi không nghĩ chúng ta có thể ngăn chặn họ"

Bà Thomas lo ngại về cách công nghệ này sẽ được các công ty chăm sóc sức khỏe thương mại hóa khi phát triển các phương pháp điều trị mới xuất phát từ nghiên cứu.

"Nếu chúng ta có thể tạo ra các bộ phận cơ thể tổng hợp hoặc thậm chí là con người tổng hợp, thì ai sở hữu chúng. Và ai sở hữu dữ liệu từ những sáng tạo này?"

Với khả năng sử dụng sai công nghệ, câu hỏi đặt ra cho Wellcome là tại sao họ lại chọn tài trợ cho nó. Quyết định này không được đưa ra một cách dễ dàng, theo Tiến sĩ Tom Collins, người đã chấp thuận tài trợ.

"Chúng tôi tự hỏi cái giá phải trả cho sự không hành động là gì", ông chia sẻ với BBC News.

"Công nghệ này sẽ được phát triển một ngày nào đó, vì vậy, bằng cách thực hiện ngay bây giờ, ít nhất chúng ta cũng đang cố gắng thực hiện theo cách có trách nhiệm nhất có thể và đối mặt với các vấn đề đạo đức một cách thẳng thắn nhất có thể".

Một chương trình khoa học xã hội chuyên sâu sẽ được triển khai song song với quá trình phát triển khoa học của dự án và sẽ được dẫn dắt bởi Giáo sư Joy Zhang, một nhà xã hội học, tại Đại học Kent.

Bà cho biết: "Chúng tôi muốn biết được quan điểm của các chuyên gia, nhà khoa học xã hội và đặc biệt là công chúng về cách họ liên hệ với công nghệ và lợi ích mà nó có thể mang lại cho họ, cũng như những câu hỏi và mối quan tâm mà họ có".

Võ Văn Sự dich từ: Pallab Ghosh và Gwyndaf Hughes. 26/06/25. Controversial project to create artificial human DNA begins https://www.bbc.com/news/articles/c6256wpn97ro