H5N1 có thể lây lan giữa người với người không?

Một chủng cúm gia cầm chiếm ưu thế, hay còn gọi là “cúm gia cầm” (H5N1) đã lây lan giữa các loài, lây lan sang nhiều loài động vật, bao gồm cả bò sữa và thậm chí cả công nhân trang trại.

H5N1 có thể lây lan giữa người với người không?

Mặc dù không có bằng chứng nào cho thấy loại vi-rút này lây lan từ người sang người, nhưng các chuyên gia theo dõi các chủng mới này vẫn thận trọng.

Để cúm gia cầm trở thành đại dịch tiếp theo, nó phải lây lan từ người sang người.

26 tháng 3 năm 2025

 Đại học bang Ohio  Bắc Mỹ

Tiến sĩ Andrew Bowman, nhà dịch tễ học phân tử tại Khoa Y học Phòng ngừa Thú y thuộc Đại học Bang Ohio, cho biết cúm gia cầm không phải là bệnh mới, nhưng loại vi-rút này vẫn tiếp tục tiến hóa và có khả năng sẽ tồn tại lâu dài .

“Khi chúng ta xử lý cúm gia cầm độc lực cao ở Hoa Kỳ trước đây, nó thường chết ở chim hoang dã, và chúng ta đã kiểm soát được nó ở gia cầm,” Tiến sĩ Bowman, người nghiên cứu về cúm ở quần thể động vật, giải thích. “Loại cúm này vẫn tồn tại ở chim hoang dã và tiếp tục lây lan. Nó luôn ở đó với mối đe dọa liên tục về sự lan tràn; Tôi nghĩ đó là điều khác biệt ngày nay.”

H5N1 có thể lây lan giữa người với người không?

Mặc dù không có bằng chứng nào cho thấy loại vi-rút này lây lan từ người sang người, các chuyên gia theo dõi các chủng mới này vẫn rất thận trọng.

Để cúm gia cầm trở thành đại dịch tiếp theo, nó phải lây lan từ người sang người.

Tiến sĩ Bowman cho biết: "Bạn không biết chủng nào có thể lây nhiễm và có thể làm được điều đó". "Chúng tôi cũng không thực sự biết điều gì sẽ xảy ra khi vi-rút tồn tại trong các loài khác trong một thời gian dài. Giống như với gia súc sữa, nếu vi-rút tiếp tục lây lan từ bò này sang bò khác, liệu điều đó có khiến nó thích nghi hơn với động vật có vú và có khả năng lây truyền từ người sang người không?

“Điều đó chắc chắn khiến tôi lo lắng. Chúng ta đang ở trong tình hình cúm rất khác so với trước đây.”

Sự bùng phát rộng rãi ở nhiều loài khác nhau có tác động lâu dài đến hệ thống thực phẩm, phúc lợi của động vật và khả năng lây lan từ người sang người.

Tại Ohio State, các nhà nghiên cứu đang tìm cách để cố gắng giảm thiểu rủi ro. Bao gồm giáo dục những người làm việc với động vật, nghiên cứu vi-rút, dự đoán hành vi của nó ở người và cải thiện vắc-xin.

Cúm gia cầm là gì?

Tiến sĩ Bowman cho biết, đợt bùng phát tiếp tục lan rộng và phát triển có nguồn gốc từ năm 2021, khi H5 vượt Đại Tây Dương vào Canada và lan rộng khắp Hoa Kỳ.

Cúm gia cầm là loại vi-rút loại A, cũng được biết đến là nguyên nhân gây ra bệnh cúm gia cầm ở người, lợn, ngựa, mèo và các loài khác kể từ năm 2024.

Các nhà khoa học sử dụng kiểu gen hoặc trình tự gen của vi-rút để theo dõi và tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả.

Ví dụ, kiểu gen của H5N1 tìm thấy ở gia súc là H5N1 khác với kiểu gen tìm thấy ở lợn.

“Tất cả chúng đều là virus cúm và chúng đều bắt nguồn từ chim. Không đơn giản như nói rằng, 'Đó là H5N1'", Tiến sĩ Bowman nói. “Giống như mô tả virus là một anh chàng mặc áo sơ mi đỏ và quần xanh vậy. Vẫn còn rất nhiều sự đa dạng trong cách mô tả đó”.

Đã có những đàn gia cầm bị nhiễm H5N1 ở Ohio và một đàn bò sữa đã bị nhiễm bệnh vào năm 2024.

Tiến sĩ Bowman cho biết: “Chúng ta chắc chắn đang chứng kiến ​​sự lan truyền, và hoạt động giám sát chim hoang dã tiếp tục chỉ ra rằng chúng ta có nhiều chủng H5N1 khác nhau bay qua đầu chúng ta mỗi ngày ở các loài chim hoang dã”.

Cúm gia cầm vẫn là mục tiêu di động

Cúm gia cầm liên tục thay đổi.

Một chủng cúm gia cầm khác, H5N9, hiện cũng đang xuất hiện ở một số đàn gia cầm và có khả năng tiếp tục lây lan qua các loài chim hoang dã.

Vắc-xin cho động vật là một thách thức

Đợt bùng phát H5N1 đầu tiên ở gia súc xuất hiện vào tháng 3 năm 2024.

Có vắc-xin cho người và chim. Tuy nhiên, ngành công nghiệp sữa chưa bao giờ phải đối mặt với điều này trước đây và không có vắc-xin cúm cho gia súc, Tiến sĩ Bowman cho biết.

Hầu hết các hậu quả đối với bò đều nhẹ, nhưng một số trường hợp có khả năng gây ra các triệu chứng nghiêm trọng, bao gồm cả tử vong.

Cúm gia cầm ở bò gây ra các bệnh nhiễm trùng cục bộ ở tuyến vú của gia súc. Bệnh nhiễm trùng này bất ngờ khu trú ở bầu vú của bò sữa — một bộ phận cơ thể mà các nhà nghiên cứu không bao giờ nghĩ rằng cúm có thể xuất hiện.

Tiến sĩ Bowman cho biết: “Bệnh cúm thường ảnh hưởng đến đường hô hấp trên ở động vật có vú”.

Tiến sĩ Bowman cho biết các thử nghiệm vắc-xin đã được tiến hành trên động vật, nhưng tình hình phức tạp hơn vì những động vật này là sản phẩm thực phẩm và có yêu cầu xuất khẩu.

Một số quốc gia không chấp nhận sản phẩm từ động vật đã tiêm vắc-xin. Đó là một lý do khiến tỷ lệ chấp nhận vắc-xin ở vật nuôi thấp.

Đã có báo cáo về các trường hợp lây nhiễm cúm gia cầm sang các loài động vật có vú khác, đặc biệt là ở động vật hoang dã, hiện đang được Cục Kiểm tra Sức khỏe Động vật và Thực vật (APHIS) thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ theo dõi .

Những gì chúng ta biết về các trường hợp cúm gia cầm ở người

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh liên bang , rủi ro đối với con người vẫn ở mức thấp.

Các trường hợp riêng lẻ liên quan đến công nhân trang trại bị nhiễm bệnh bắt đầu xuất hiện vào tháng 4 năm 2024. Ohio ghi nhận trường hợp nhiễm bệnh đầu tiên ở người vào tháng 2 năm 2025.

Một trường hợp riêng lẻ của một công nhân không phải nông trại đã tử vong tại Hoa Kỳ. Người này có vấn đề sức khỏe tiềm ẩn và tiếp xúc với chim hoang dã và đàn gia cầm ở sân sau.

Tiến sĩ Bowman cho biết: “Điều quan trọng cần biết là các trường hợp tử vong ở người là các chủng H5 khác với chủng ở gia súc”. “Có thể đây là một thuật ngữ quá rộng khi chúng ta nói về rủi ro đối với con người. Các trường hợp ở người, mặc dù bi thảm, nhưng không hoàn toàn bất ngờ”.

Dấu hiệu của bệnh cúm gia cầm ở người

• Sốt tăng đột biến và không đáp ứng với thuốc không kê đơn
• Viêm kết mạc hoặc nhiễm trùng mắt rất nhẹ, còn được gọi là đau mắt đỏ
• Các triệu chứng hô hấp nhẹ, chẳng hạn như ho tiến triển

Những gì bạn có thể làm để giảm nguy cơ mắc bệnh cúm gia cầm

Tiến sĩ Jacqueline Nolting, phó giáo sư tại Khoa Y học Phòng ngừa Thú y của Đại học Ohio cho biết: “Nếu bạn ở gần gia cầm, gia súc, chim hoang dã hoặc động vật hoang dã bị bệnh đường hô hấp và bản thân bị bệnh, hãy nhớ thông báo cho bác sĩ chăm sóc sức khỏe về tình trạng tiếp xúc này vì bạn có thể đã mắc bệnh cúm H5N1”.

• Những nhóm dân số dễ bị tổn thương, bao gồm những người rất trẻ, người già hoặc người bị suy giảm miễn dịch, nên thận trọng nếu họ đến nơi có thể gặp phải động vật bị nhiễm bệnh.
• Những người làm việc với gia súc hoặc tham gia các hoạt động giải trí liên quan đến chim hoang dã nên lưu ý. Trong hầu hết các trường hợp, những người bị nhiễm bệnh làm việc với gia cầm hoặc gia súc. Những công nhân này nên sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân.
• Xét nghiệm chẩn đoán trong phòng thí nghiệm có thể xác định đó có phải là cúm gia cầm hay không. Khi được phát hiện sớm và điều trị thành công, hầu hết các trường hợp cúm gia cầm ở người đều nhẹ.
• Hãy đảm bảo các sản phẩm từ sữa bạn tiêu thụ đã được tiệt trùng và nấu thịt ở nhiệt độ thích hợp .

• Mẹo bảo quản trứng an toàn

“Không có lý do gì để tránh thịt gia cầm, thịt bò hoặc các sản phẩm từ sữa ngay bây giờ. Quá trình tiệt trùng và nấu chín sẽ vô hiệu hóa vi-rút cúm, do đó, các sản phẩm này an toàn để tiêu thụ”, Tiến sĩ Nolting cho biết. “Nấu chín các sản phẩm gia cầm đến nhiệt độ bên trong là 165 độ. Luôn luôn tuân thủ các khuyến nghị về cách xử lý an toàn các sản phẩm thực phẩm thô”.

• Nếu bạn là chủ sở hữu mèo , hãy hạn chế các cơ hội mà mèo có thể săn bắt chim hoặc tìm thấy xác chim.
  
  “Giữ vật nuôi tránh xa chim hoang dã và động vật hoang dã là cách tốt nhất để bảo vệ chúng. Không để vật nuôi của bạn mang, liếm, ăn hoặc chơi với chim hoang dã”, Tiến sĩ Nolting nói. “Ngoài ra, nếu bạn thấy một con vật chết, hãy loại bỏ và vứt bỏ xác ngay lập tức và rửa tay sau khi vứt bỏ”.
• Tránh cho thú cưng ăn thức ăn sống.

Tiến sĩ Bowman cho biết: “Chúng tôi muốn hạn chế mọi sự tiếp xúc và nguy cơ lây nhiễm tiềm ẩn”.

Võ Văn Sự dịch từ: The Ohio State University  North America26 March 2025 As bird flu spreads to cows and people, here’s what to know about the latest avian flu strains.  https://www.thedairysite.com/articles/as-bird-flu-spreads-to-cows-and-infected-people-heres-what-to-know-about-the-latest-avian-flu-strains