Vắc-xin ASF mới có triển vọng chống lại một số chủng nhưng ít hoặc không có khả năng bảo vệ chống lại các chủng khác

Nghiên cứu chỉ ra nhu cầu về vắc-xin dành riêng cho từng khu vực

Ngày 28 tháng 8 năm 2025

Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ | Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế  Châu phi  Bắc Mỹ

Một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã phát hiện ra rằng một loại vắc-xin phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi (ASF) đầy hứa hẹn có thể bảo vệ lợn khỏi một số chủng virus nhưng lại không có hoặc có rất ít khả năng bảo vệ khỏi các chủng khác. Những phát hiện này cho thấy nhu cầu về vắc-xin dành riêng cho từng khu vực để giải quyết một trong những dịch bệnh động vật tàn khốc nhất thế giới.

Nghiên cứu do Trung tâm Bệnh Động vật Đảo Plum thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) và Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) dẫn đầu đã thử nghiệm ứng cử viên vắc-xin sống giảm độc lực thương mại, ASFV-G-ΔI177L, trên một số chủng virus dịch tả lợn châu Phi (ASFV) được thu thập từ khắp châu Phi. Kết quả cho thấy mặc dù vắc-xin có hiệu quả cao đối với một số chủng nhất định, nhưng hiệu quả của nó rất khác nhau tùy thuộc vào loại virus.

Mối đe dọa toàn cầu đối với lợn và sinh kế

Mô hình virus dịch tả lợn châu Phi. Hình ảnh do Annabel Slater cung cấp.

ASF là một bệnh truyền nhiễm cấp tính và thường gây tử vong, ảnh hưởng đến lợn nhà và lợn rừng, hiện chưa có vắc-xin thương mại được cấp phép toàn cầu. Dịch bệnh này lưu hành ở nhiều nơi tại châu Phi và trong những năm gần đây, các đợt bùng phát đã tàn phá quần thể lợn ở châu Phi, châu Á và châu Âu, gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, đe dọa an ninh lương thực và làm suy yếu sinh kế của các cộng đồng phụ thuộc vào chăn nuôi lợn vì thịt lợn là nguồn protein động vật được tiêu thụ rộng rãi. Nông dân sản xuất nhỏ lẻ ở các nước thu nhập thấp và trung bình (LMIC), chủ yếu chăn nuôi lợn theo mô hình hộ gia đình, chịu ảnh hưởng nặng nề bởi ASF, đặc biệt là phụ nữ và thanh niên.

Ngoài các nước thu nhập thấp và trung bình (LMIC), sự lây lan của dịch tả lợn châu Phi còn gây ra mối đe dọa lớn cho Bắc Mỹ. Tại Hoa Kỳ, ngành chăn nuôi lợn là nền tảng của nền kinh tế, tạo ra hơn 27 tỷ đô la Mỹ doanh thu tiền mặt gộp vào năm 2023. Tương tự, ngành chăn nuôi lợn của Canada đã đóng góp 6,3 tỷ đô la Canada vào năm 2024, cho thấy mức độ rủi ro kinh tế đáng kể của khu vực này.

Quá trình lây nhiễm dịch tả lợn châu Phi. Ảnh do Annabel Slater cung cấp.

Nghiên cứu tìm thấy gì

• Bảo vệ mạnh mẽ – Những con lợn được tiêm vắc-xin và tiếp xúc với cùng chủng vi-rút được sử dụng để sản xuất vắc-xin vẫn khỏe mạnh, trong khi những con lợn không được tiêm vắc-xin nhanh chóng mắc bệnh.
• Bảo vệ một phần – Khoảng 80% số lợn được tiêm vắc-xin đã sống sót khi được thử thách với chủng vi-rút có gen khác biệt được phân lập ở Ghana.
• Không có khả năng bảo vệ – Vắc-xin không có tác dụng chống lại một số chủng vi-rút di truyền khác biệt từ Malawi, Kenya, Nam Phi và Uganda, mặc dù có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh.

Xem xét lại các chiến lược vắc-xin

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh rằng phương pháp phân loại virus ASF truyền thống theo một gen duy nhất (p72) là không đủ để dự đoán liệu vắc-xin có hiệu quả hay không. Hai loại virus có trình tự p72 giống hệt nhau, Georgia2010 và Pret4, cho kết quả rất khác nhau ở lợn được tiêm vắc-xin.

Các nhà khoa học của USDA đã phát triển một phương pháp phân loại mới có thể phân tích toàn bộ bộ gen mã hóa protein của vi-rút, cung cấp một cách chính xác hơn để kết hợp vắc-xin với các loại vi-rút theo khu vực.

Manuel Borca, nhà khoa học của USDA cho biết: 'Mặc dù cần nhiều công trình thử nghiệm xác minh hơn nữa, nhưng phân loại được phát triển có thể sẽ là phương pháp tiếp cận hợp lý duy nhất để quyết định quy trình tiêm chủng nhằm kiểm soát và quản lý các đợt bùng phát ASFV'.

"Nghiên cứu này củng cố nhu cầu xem xét lại các chiến lược vắc-xin ASF của chúng ta", Anna Lacasta , nhà khoa học cấp cao của ILRI, cho biết. "Một giải pháp chung cho tất cả là không thể. Chúng ta cần các loại vắc-xin nhắm mục tiêu phù hợp với các chủng vi-rút khu vực để tối đa hóa khả năng bảo vệ và kiểm soát các đợt bùng phát. Cần hỗ trợ việc phát triển và cấp phép vắc-xin dựa trên các chủng vi-rút ASF lưu hành."

Nhóm nghiên cứu khuyến nghị nên tiếp tục nghiên cứu để tìm ra loại vắc-xin phù hợp với từng loại vi-rút, cũng như khám phá các thiết kế vắc-xin mới có thể cung cấp khả năng bảo vệ rộng hơn chống lại ASF.

Tìm hiểu thêm về nghiên cứu dịch tả lợn châu Phi của ILRI tại đây:   https://www.ilri.org/african-swine-fever

Võ Văn Sự dịch từ:  US Department of Agriculture | International Livestock Research Institute  Africa  North America. 28 August 2025. New ASF vaccine shows promise against some strains but little to no protection against others.  https://www.thepigsite.com/articles/study-new-asf-vaccine-shows-promise-against-some-strains-but-little-to-no-protection-against-others